Günümüzdeki İskoç sorunu, bir zamanların İrlanda sorunu

İskoçya, yüzyıl önceki İrlanda ’yla aynı rotada ilerliyor, hür hareketinin durdurulması çok zorlama olacak.

Patrick Cockburn /Independent

Bugünlerde Büyük Krallığın* dağılması öngörüleri revaçta gözüküyor, fakat bu öngörüler fazla da yeni sayılmaz. 1707 yılında, Jonathan Swift, iki uyumsuz halkı bir devlette birleştirmek amacıyla meclisten hemen şimdi geçirilen İngiltere ve İskoçya ’yı birleştirmek kanunuyla dalga geçen bir şiir kaleme almıştı: “Sanki buketler yapan bir adam / Deve dikenleriyle derer gibi gülleri…” Politik farklılıkların tüm bu girişimi mecburi bir şekilde sonlandıracağını dokundurma ederek, “Ayrılık bulutları çöreklenecek/ Çifte karina çılgın otağımıza” dizeleriyle devam etmişti.

Swift, bu enkaz projenin çökeceğinden emindi, oysa öngörüsünün gerçekleşebilir gibi görünmesi bütün 313 sene aldı. Hâlâ bile böylece kimilerinin düş ettiğinin aksine, ayrılığın eli kulağında olmayabilir.

Son 20 anketin İskoçların çoğunun bağımsızlığı desteklediğini gösterdiği içten, oysa ayrılık yönündeki bu değişim demin yalnızca birkaç takvim; İskoç Ulusal Partisi ’nin (SNP) seçimlerdeki üstünlüğü de…

Bu kısa süreyi, İrlandalıların özerk yönetim mücadelesiyle kıyaslayalım. 1885 ’cilt, Sinn Fein ve tek yanlı bölünme fikrinin anayasal araçlarla özerklik ardından koşanların yerine geçtiği, 1918 ’e kadar zirvede olan özerklik mücadelesinde İrlanda ayrılıkçılığına karşı kullanılan argümanlardan en göze çarpanı, ayrılığın ekonomik bir anlamı olmadığı. Bu argümanlar, şu lahza İskoçlara karşı kullanılıyor ve bunların aynı şekilde etkisiz olması muhtemel.

İskoçların kendi kaderini tahsis hakkının, Boris Johnson ’ın 28 Ocak Perşembe günü İskoçya ’ya yaptığı bir günlük ziyaret sırasında öne çıkardığı, ekmek meselelerinden daha eksik önemi olduğu temelinde değersizleştirilmesi; AB ’den ayrılmak konusunda İngiliz bağımsızlığını diğer her şeyden manâlı gördüğü için göreve gelen bir başbakan açısından bakıldığında, kulağa gülünç derecede çelişkili gelmektedir. Kuşkusuz, kendisi ve danışmanları, bu çelişkiyi gayet iyi bilmektedirler. Zira pandeminin ortasında İskoçya ’ya ziyaretin amacının, Johnson ’ı İskoçların gözünde “Bay Brexit” yerine “Bay Aşı” olarak pazarlamak olduğu apaçık.

İngiliz Hükümeti İskoç ayrılıkçılığından o kadar sarsılmış durumda ki Johnson ’ın beyaz önlükle görüntülenmesiyle politik dalgayı (kendi lehine) çevirebileceğini, böylelikle İskoç seçmenlerin özgürlük talebini “yersiz” bulacağını umut ediyor olmalı. Johnson bununla da kalmayıp, kendisine zarar vermek pahasına, özerkliğe idareli faydaların üstünde öncelik vermenin “kaşıkla yediğiniz sürece ne yediğinizin önemi değil aramak gibi” olduğunu iddia etti.

Böyle gösterişli sözler, SNP liderlerini el altından memnun etmektedir. Zira Johnson ’un patronluk taslayan sözleri İskoç seçmene, bugün ayrılığa 2014 referandumunda olduklarından daha yatkın olmalarının iki temel sebebini hatırlatmaya hizmet etmektedir: İngiltere ’nin AB ’den ayrılması ve Johnson ’ın geçen sene gösterdiği kaotik performansına kıyasla SNP Lideri Nicola Sturgeon ’ın salgın yönetimi açısından daha yetkin bir bakış çizmesi.

Johnson ve Brexitçi hükümeti açısından bakıldığında, çok eskiden başkalarına anlattıkları aynı politik dersler şimdi kendilerine zorla yediriliyor: Ulusal bir hareket ivme kazanıp, halkın kimliğinin simgesi haline geldiğinde, toplumsal ve ekonomik şikayetlerin taşıyıcısı haline gelir ve işte o süre bu hareketi durdurmak çok zorlama olur.

İrlanda, bağımsızlığını büyük oranda 1921 ’de kazanmış ve İkinci Dünya Savaşı ’nda tarafsız kalmıştı, fakat politik ve hesaplı şiddet açısından iki ülke arasındaki uçurum ve müşterek emek piyasası sebebiyle hayret verici ölçüde İngiltere ’nin yörüngesinde kalmıştı. öte taraftan İrlanda ’nın AB ’de kalırken İngilizlerin çıkması, bilhassa İrlandalılara anlayışlı yaklaşan bir ABD yönetiminin olduğu durumda müzakerelerde iki ülkeyi daha eşdeğer bir ülkü getiriyordu.

Arlene Foster ve onun Demokratik Birlik Partisinin anlayamadığı pek çok şeyden biri ise, hiçbir İngiliz liderin, Kuzey İrlanda ’daki bir milyon Birlikçi/Protestanın dileklerine aldırışsız kalmamak namına Brüksel ve Washington ile tartışmaya girmek istemeyeceğidir. Şimdinin İngiltere ’sinde geri kalan çok eksik sayıda insan; Kuzey İrlanda gibi bir vatan toprağının ilginç bir şekilde AB içinde kalmasından ve ticari AB/İngiltere cephesinin İrlanda Denizine akmasından kaygı duyuyor.

Ama yine de bu, İrlanda ’nın birliğinin çok yakında olacağı anlamına gelmiyor. Nüfus Istatistikleri Bilimi değişiyor, öte yandan tıpkı Birlikçi/Protestan topluluğun çoğunlukken kontrolü tekelinde bulunduramadığı gibi, aynısı Ulusalcı/Katolik tarafın sayıca çok olduğu durumda da geçerli. Yakın gelecekte gerçekleşmesi muhtemel olmayan bir hudut referandumunun sonucu ne olursa olsun, toplumsal bağlılık benzer düzeyde kalacaktır. Uğurlu Cuma Anlaşmasının temel vaadi doğruluğunu koruyor. Olur Ya barış sürdürülecekse, her iki toplumun da beğenmedikleri radikal anayasal değişiklikleri veto hakkı olmalı.

Kuzey ve Güney İrlanda örneği, İskoçların bağımsızlığa içten hareketini durdurmak ve geri çevirmek isteyen Johnson ve kabinesi için melun uyarılarla doymuş. Daha büyük bir yapısı olan idareli birliğin avantajları hakkında Brexit ’e aleyhinde çıkanların çok eskiden zikrettiği argümanları sözcük kelime her yerde etmelerini izlemek fazla ironik oluyor. Muhafazakarlar da İrlanda (sürecinin) erken bir aşamasında sosyal ve hesaplı reformlarla “özerkliği nazik bir şekilde öldürmekte” benzer şekilde başarısız olmuşlardı.

Bu tedbirler tarihi nefretleri azaltmış olabilir, ama Özerklikçiler seçim kazanmaya devam ettiği için etkileri fazla az sürmüştür. Seçimlerdeki desteğe rağmen anayasal araçlarla özerkliği kazanmadaki başarısızlık hayal kırıklığı yaratmış, bu da inisiyatifi tüzük dışı yöntemleri savunanlara vermişti. 1916 ’da yaşanan silahlı ayaklanmaya ilave olarak, yeni seçilen Milletvekilleri Westminster parlamentosunu terk etmiş ve Dublin ’de kendilerininkini kurmuşlardı.
İskoçya ’da pratik olarak bu cins ayrılıkçılıklar hala ufukta görünebilir, ama dünyanın her yerinde ulusalcı hareketler, ulusların kendi kaderini görev hakkı rotasına, neredeyse değişmez bir şekilde daha radikal kapanarak tepki verir.

İskoçların özyönetim talebinin meşruiyet ve görünürlüğü, SNP ’nin Mayıs ayında yapılacak seçimlerde İskoç parlamentosunda çoğunluğu kazanması durumunda onay edilmiş olacak. Fakat Johnson ’ın İskoçya ’ya acele hücumu, reel gündemi protestolardan sakınmak için gizlense de, İngiltere ’nin politik arenasında kritik bir değişikliğin halihazırda yaşanmakta olduğuna sinyâl ediyor.

Günümüzde “İskoç Sorunu”, gelecek on yıllarda İngiltere ’nin siyasi gündemini belirleyecek bir ayrılık meselesi olarak, çok eskiden “İrlanda Sorununun” tuttuğu yeri işgal ediyor Yani Swift bunca yıldan daha sonra haklı çıkmış olabilir.

Birgün Tercüme Kolektifi tarafından çevrilmiştir. * (İngiltere, Ç.N.)